Yangın Güvenlik Yönetimi

Ülkemizde birkaç yıl önce kabul edilen 6331 sayılı İş Sağlığı Güvenliği Yasası ile çalışanların ve binaların yangın  güvenliğini sağlamak işveren ve/veya işveren temsilcisinin, yöneticinin sorumluluğundadır. Ayrıca teknik konulardaki yapılması gereken düzenlemeler ise şu anda sadece “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” ile yapılmaya çalışılmaktadır. Ülkenin  , kalkınması adına sanayi ve teknolojik gelişmelerin ciddi bir ivme ile yükseldiği günümüz şartlarında sadece kurallara uymak adına olsa bile yangın güvenlik yönetimine ihtiyaç vardır. Uzman olmayan kişiler tarafında omuzlanmaya çalışılan yangın güvenlik yönetimi çok ciddi bir sorumluluktur.

Yangın güvenliği , yangının oluşmasını çıkmasını önlemek , yangın anında ortamda bulunan insanların ve   yangın çıkan  yerin , tüm çevrenin en az zararla kurtulmasını  sağlayacak  pasif (Yangın oluşmadan önce alınması gereken tedbirler  eğitim , risk tedbirleri ,bina tasarımı , kapılar , duvarlar v.b) ve aktif (yangın oluştuğunda yangın ile mücadele edecek tedbirler , alarm, algılama , başlangıç yangını otomatik yada elle söndürme duman tahliye sistemleri v.b.) korunma önlemlerini almak. Önlemlerin yetersiz kalması yada başka sebeplerden dolayı yangının devam etmesi halinde  ise  söndürme yapmak, şeklinde özetlenebilecek üç farklı kapsamdaki bilimsel ve teknolojik çalışmaların bütünüdür. Bu bilimsel çalışmalardan önleme ve korunma, yangın öncesinde  yapılanına “proaktif” çalışma  , söndürme  gibi yangın çıktıktan sonra yapılanına  ise “reaktif “ çalışma denir.

Yukarıda tanımı verilen önleme ve korunma amaçlı proaktif çalışmaları yapacak, riskleri değerlendirecek, yapılanları denetleyecek ve çalışılan ortamda yangın güvenliğine yönelik yönetim sistemini kuracak ve bu sistemin sürekliliğini devam ettirecek  olan kişiye de Yangın güvenlik uzmanı denir. Yangın güvenlik yönetimi ve dolayısı ile uzmanlığı ciddi bir sorumluluk gerektirmektedir.

Yangın güvenlik yönetimi ‘’Risk Analizi’’ ile başlar ; Öncelikle yangın çıkmasın oluşmasın isteriz bu sebeple ilk yapmamız gereken iş yangın çıkması muhtemel riskleri belirleyip bu risklerin  giderilmesini sağlamaktır. Yangın risk analizi , kurum, kuruluş ve işletmelerde mevcut yangın tehlikelerinin saptanarak, yangın meydana gelme olasılığının ve şiddetinin belirlenerek, değerlendirilmesinin yapıldığı, risklerin kabul edilebilir seviyelerde tutulması için alınması gereken önlemlerin belirlendiği kapsamlı bir analiz çalışmasıdır.

Bu analiz çalışması sonrasında;

• Yangın tehlikesinin yeri, cinsi, özellikleri
• Meydana gelme olasılığı ve şiddeti
• Risk altındaki kişilerin miktarı
• Risk altındaki mal miktarı
• Riskin gerçekleşmesi durumunda yaratacağı kayıplar
• Riskin kabul edilebilir seviyeye çekilmesi için alınması geren önlemler
• Yangın yükü ve yangın büyüklüğü
• Yangın sınıfı
• Yangınla mücadele kullanılacak araç ve malzemeler belirlenir.

Bu çalışma kurum, kuruluş ve işletmelere risklerini tanıma ve riski yönetme olanağı sağlar. Yangın risk analizi yapılmadan, yangın güvenliği konusunda atılacak her adım, düşmanı görmeden rast gele ateş etmektir. Acaba ve kuşkularla yaşamak istemiyorsanız, yangın güvenliği ilgili atacağınız ilk adım yangın risk analizi yapmak olmalıdır.

Yapılan yangın risk analizi sonucunda ‘’Yangın Güvenlik Değerlendirmesi’’ yapılmalıdır. Yangın güvenlik değerlendirilmesi ; kurum, kuruluş ve işletmelerin yangın güvenliği konusunda mevcut durumlarının saptanması amacıyla, bina sınıfı ve kullanım amaçları dikkate alınarak yapılan sistematik ve kapsamlı bir değerlendirme çalışmasıdır. Bu çalışmada; aşağıda sıralanan konular değerlendirilir.

• Değerlendirilen bina ve tesisin yangın güvenliği konusundaki yapısal yeterliliği,
• Yangın önleme tedbirlerinin yeterliliği
• Yangınla mücadele sistem, araç ve gereçlerinin yeterliliği,
• Yangının yayılmasını önleyici tedbirleri yeterliği,
• Acil durum organizasyonu ve planlamasının yeterliliği,
• Can ve mal güvenliğinin yeterliliği
• Personelin yangın güvenliği konusundaki bilgi ve becerileri

Yapılan bu değerlendirme sonucunda; mevcut durum saptanarak yangın güvenliği konusundaki eksiklikler ve yapılması gereken işlemler belirlenir.

Bu çalışma; yapılacak işlemlerin öncelik derecelerinin belirlenmesini, bütçe ve zaman planlaması yapılmasını ve işlemlerin bir program dahilinde yürütülmesini ve takip edilmesini sağlar.

Yangın risk analizi ve güvenlik değerlendirilmesi sonrasında bir ‘’Yangın Yönergesi ‘’ hazırlanmalıdır. Yangın yönergesinin amacı; işletme tarafından kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini ve herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemektir. 09 Temmuz 2015 tarihinde 7401 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDAKİ YÖNETMELİK ‘in 136 maddesi gereği kurum, kuruluş ve işletmelerin kendi yangın yönergelerini hazırlamaları zorunludur.

MADDE 136– (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasını sağlamak üzere belediyeler, kamu kurum ve kuruluşları ve özel kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler; bulundukları yer, yapı, bina, tesis ve işletmelerin özelliklerini ve bu Yönetmelik hükümlerini dikkate alarak yangın önleme ve söndürme konusunda iç düzenlemelerde bulunurlar. Yangın yönergeleri, ilgili kurumun faaliyet alanı ve özellikleri dikkate alınarak uygulanabilir, özgün ve yönetmelik esaslarına uygun olarak hazırlanır.

Hazırlanan yangın yönergesi çerçevesinde yangın güvenlik yönetimi uzman kişi yada kişiler tarafından sürdürülür. Bu çerçevede ‘’Planlı Bakım ve Kontrol ‘’  çok önemli bir yer kaplamaktadır. Yangının oluşmasını önlemek için muhtemel yanma-yangın kaynaklarının sürekli bir biçimde bakım ve kontrollerini sağlamamız gerekmektedir. Dolayısı ile Planlı bakım ve yönetim sistemi yangını oluşturacak her türlü kaynak- kaynaklar için sürekli ve talimatlara uygun bir biçimde yapılmalıdır. Sadece işletmede kullanılan üretim ekipman ve araçlarının değil , Yangın güvenlik için alınan aktif ve pasif önlemleri barındıran tüm sistemlerin de planlı bakımlarının ehemniyetle bakımlarını yapmak gereklidir. Yangın anında ve öncesinde doğru çalışmasını istediğimiz tüm yangın güvenlik sistemlerinin akredite kişiler tarafından gerekli bakımlarının yapılmış olarak her an doğru çalışmaya hazır halde bekletilmesi gerekmektedir.

Yangını haber almak yangın güvenlik yönetimi içindeki en önemli konulardan biridir ; Yangını doğru ve hızlı bir biçimde haber alabilmeyi amaçlarız. Bunun için doğru otomatik yangın algılama sistemlerini kurmalı ve personelimize doğru eğitim vermeliyiz. Çünkü yangın ne kadar hızlı haber alınırsa can ve mal kaybı ok dar az olur. Yangını haber aldığımızda yapmamız gereken üç şey vardır. Yangını söndürmek , binayı tahliye etmek ve iftaiyeye haber vermek.

Yangın söndürmekten kasıt başlangıç aşamasındaki yangınları söndürebilmektir. Zaten işletmemizde varolan yangın söndürme ekipmanları ile yapabileceğimiz de budur. Dolayısı ile başlangıç yangınlarını söndürme amaçlı tesis edilmiş sistemlerin ve ekipmanların her daim çalışır hazır olması gereklidir. Başlangıç yangınlarını iki yöntemle söndürürüz;

• Otomatik yangın söndürme sistemleri ki bu sistemlerin bir çok türü vardır en uygun ve efektif olanı hesaplanır ve kullanılacak yere , sisteme göre ayarlanarak kullanılır.
• Personel – kişiler vasıtası ile yangını söndürmek ki bu yöntemde , Taşınabilir yangın söndürücüler ile yangını söndürmek için personelin yeteri kadar eğitimli olması gerekir. Doğru söndürücü doğru yöntem ve doğru zamanlama ile başlangıç yangınlarının tamamı söndürülebilir. Bu sebeple yangınla mücadele ve yangın söndürme konusunda personelin belirli periyodlar ile eğitilmesi ve tatbikatlar yapması gereklidir. Eğitimli olmayan bir personel dünyanın en iyi söndürücüsüne sahip olsa da yangını söndürme adına yapabileceği hiçbir şey yoktur.

Eğer başlangıç aşamasındaki yangını söndürememiş isek yangını çıktığı bölgeye hapsetmek ve o bölgeden dışarıya çıkmasını engellemek gerekir.Bunun için  ;

• İşletmenin yangın risk analizine göre yapım aşamasında alması gereken tedbirler vardır. Yangın zonlarını , yangın kompartımanlarını belirlemek ve buna göre gerekli önlemleri almak. Yangın kapılarının tesis edilmesi , yangın ve duman geçirmez duvarların yapılması gereklidir. Ayrıca yangının yayılmasını engelleyici duman tahliye ve yönlendirme tedbirlerinin de alınması gereklidir.
• İşletmenin işletilme aşamasında alınması gereken tedbirler vardır.Yangın zonlarının sürekliliğinin korunması , yeni imalat ve işletme planları yapılırken yangın koruma bütünlüğünün bozulmamasına dikkat edilmesi gereklidir. Yangından korunma pasif önlemleri tüm işlet bütülüğü ve sürekliliği için geçerlidir.
• İşletmedeki personelin yangına müdahale ederken yapması gerekenler vardır. Eğitimli personeliniz , kaçış yollarını açarken yangının yayılma yollarını kapatarak duman ve ısının yayılmasını engelleyebilirler. Yangının yayılması yerdeki muhtemel çok yanıcıları başka yerlere tahliye ederek yangının büyümesini ve sadece o bölgeye zarar vererek söndürülmesini sağlayabilirler.

Tahliye can güvenliğinin en temel aksiyonudur , Daha önceden tatbikatları yapılmış senaryolara göre yangın alarmı sonrasında binanın tahliyesi eğitimli personel tarafından yapılmalıdır. Tahliye acil durum  planlarına  ve yönergelere uygun olarak yapılır ve tüm çalışanlar ile ziyaretçilere tanıtılır. Tüm acil durum tahliye planları herkesin görebileceği yerlere asılır. Hızlıca tahliyeyi sağlayacak , yol güzergahları ki bu güzergahlar sürekli açık olmalı , işaretlemeler – ki bunları herkes görebilmeli – körler için özel işaretlemeler yapılmalı , yönlendirmeler , acil ışıklandırmalar yönergeye uygun hazırlanarak yaşanabilir çevrenin en kısa sürede tahliye edilmesi sağlanır.

İtfaiyeye haber vermek önemli bir aksiyondur. Yönerge ve talimatlara uygun olarak itfaiyeye haber verip. Gelen itfaiyecilere yangın planlarınızı vermeniz ve yardımcı olmanız gerekir. Zaten daha önce bir yada bir kaç kez itfaiye ile beraber ortak tatbikat yapmış olduğunuz için buna alışkın olmalısınız. Üstelik en yakın itfaiye teşkilatında bir yangın dosyanız bulunduğu için ve bu doya içinde işletmenize ait tüm yangın güvenlik önlemleri  de olduğundan dolayı itfaiye size çok kolay destek olacaktır.

Yangın sonrasında da bazı şeyleri yapmalısınız . Çünkü yangın söndürüldükten sonrası da çok önemlidir. Yangının nasıl çıktığı ve nasıl söndürüldüğü iyice inceleyip ileride oluşabilecek yangınları önlemek açısından bize fikir verecektir. Üstelik sigorta yada hesap vermeniz gereken yasal kurumlar olduğu için de yangın sonrasında , yanmış mahallin uzman bir yangın sonrası araştırmacı tarafından incelenip raporlanması ciddi bir gerekliliktir.

Yangın güvenlik yönetimi yapan uzman kişi yada kişiler  eczane gibi çalışmamalıdır tabiri caiz ise doktor gibi olmalıdır. Her firmaya has özel analiz çalışmaları yapılıp özel tedbirler alınmalıdır. Sadece tekdüze yönetmeliklere bağlı kalmayıp alınması gereken ek tedbirleri de almalıdır. Ki bu ülkemizde ciddi bir sorundur. İşletme sahipleri yangın bilinci sahibi olmadıklarından dolayı  yönetmeliğe uymayı ruhsat almak açısından yeterli gördükleri için yangın güvenliği için extra bir maliyeti kabul etmemektedir. Üstelik extra tedbir almak yada performans tasarımı yaparak yeni önlemler almak sorumluluk gerektirmektedir , çünkü yeni teknoloji kullanmak yeni şeyler yapmak inisiyatif almayı gerektirir. Hepimizin bildiği gibi ülkemizde genel görüş böyle gelmiş böyle gider diye düşünerek fazla sorumluluk ve inisiyatif almadan işleri götürmek üzerinedir. Çünkü iyi olur Allah tan kötü olur senden diyerek yöneticiler inisiyatif almaktan kaçınmaktadırlar. Birde zaten bizim işletmemiz sigortalı anlayışı yangın güvenlik yöneticilerinin yeni modern tedbirleri almasını engelleyen bir anlayıştır.

Son olarak yangın güvenlik sorumlusu yetkililerin , diğer disiplin ve mühendisler ile koordinasyon sağlaması ciddi bir önem arzetmektedir. Bir güvenlik önlemini daha en başında almak hem daha yeterli hem de daha ucuz olacaktır , daha tasarım aşamasında yangın güvenlik uzmanlarında  alınacak tavsiye ve koordinasyon sonradan oluşabilecek bir sürü felaketi çok ucuza engelleyecektir.